Pracownicze Plany Kapitałowe (w skrócie PPK) to odpowiedź obecnego rządu na pogarszającą się sytuację demograficzną kraju i związane z tym problemy z wypłacalnością ZUS. Szacuje się, że w 2060 roku wysokość świadczeń emerytalnych będzie wynosić mniej niż 40% przeciętnego wynagrodzenia.
Sytuację pogarsza również fakt, że ze względu na brak wolnych środków, około trzech czwartych Polaków nie odkłada dodatkowych pieniędzy na emeryturę. Według rządu, rozwiązaniem mogą być PPK, które nie tylko będą stanowiły zabezpieczenie finansowe dla Polaków po 60 roku życia, lecz przyczynią się również do budowania kapitału inwestycyjnego kraju. Czym zatem są Pracownicze Plany Kapitałowe? Prześwietlamy główne założenia programu.
Jaki jest cel Pracowniczych Planów Kapitałowych?
W założeniu, projekt ma zachęcać Polaków do gromadzenia oszczędności, które zabezpieczą ich życie na emeryturze. Według ustawy, środki mogłyby być wypłacone wcześniej jedynie w określonych przypadkach. Jedną z opcji jest wykorzystanie (z obowiązkiem zwrotu) nawet 100% zebranych środków na cele mieszkaniowe. Kolejną z możliwości jest bezzwrotne wypłacenie 25% środków w przypadku niezdolności do pracy lub choroby uczestnika PPK lub jego rodziny. Wynika z tego, że rozporządzanie zgromadzonymi pieniędzmi byłoby ograniczone ustawą. Ma on jednak swoją drugą funkcję – zebrany kapitał miałby być pomnażany poprzez lokowanie w różnych produktach inwestycyjnych, m.in. w akcjach największych polskich firm notowanych na giełdzie. Według rządu wspierałoby to rozwój polskiej gospodarki i jednocześnie budowało zasoby emerytalne Polaków. Warto jednak zauważyć, że takie rozwiązanie może wiązać się z ryzykiem utraty kapitału.
Czy udział w PPK jest obowiązkowy?
I tak i nie. Do programu Pracowniczych Planów Kapitałowych z automatu zostaną zapisane osoby między 19 a 55 roku życia. Ustawa umożliwia złożenie rezygnacji z udziału w programie, trzeba ją jednak ponawiać co cztery lata. Ci, którzy będą pracowali w kilku miejscach na podstawie umowy o pracę, będą mieli możliwość udziału w kilku planach kapitałowych.
PPK byłby obligatoryjne jedynie dla pracodawców. Firmom, które będą uchylały się od przystąpienia do programu, bądź będą zniechęcały pracowników do udziału w nim, może grozić grzywna w wysokości 1,5% wysokości funduszu wynagrodzeń. Wyjątkiem będzie sytuacja, gdy w firmie funkcjonuje już Pracowniczy Program Emerytalny (PPE), do którego należy przynajmniej 25% pracowników, a wysokość składek wynosi 3,5%. Firmy będą miały również możliwość wstrzymania programu w momentach przestoju gospodarczego.
Czyje będą środki zgromadzone w ramach PPK?
Ze względu na silną presję społeczną, w ustawie o Pracowniczych Planach Kapitałowych ma się znaleźć zapis, że wszelkie środki zebrane w ramach programu są wyłączną własnością uczestnika PPK, a w razie jego śmierci będą mogły być dziedziczone. Jest to skutek obaw przed podzieleniem przez PPK losu Otwartych Funduszy Emerytalnych. W 2014 roku na mocy ustawy część prywatnych środków zgromadzonych w ramach OFE została przetransferowana do ZUS, co spotkało się z ogromną krytyką społeczną. Rząd zapewnia, że w przypadku Pracowniczych Planów Kapitałowych nie ma podobnego ryzyka.
Jakie będą wysokości składek?
Na Pracownicze Plany Kapitałowe mają się zrzucać pracownicy, pracodawcy i państwo. Standardowa wysokość składki dla pracownika wynosi 2% podstawy składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. Pracodawca ma ze swojej strony dołożyć kolejne 1,5%. Aby zachęcać do oszczędzania w ramach programu rząd proponuje coroczne dopłaty w wysokości 240 zł oraz jednorazowy bonus powitalny w wysokości 250 zł. Warto wspomnieć, że osoby, których wynagrodzenie nie przekracza 120% minimalnego wynagrodzenia w danym roku, mają możliwość obniżenia składki do 0,5%.
Kiedy ustawa zacznie obowiązywać?
Zgodnie z planem rządu, program miałby wejść w życie już w 1 stycznia 2019 roku z pół rocznym vacatio legis. W praktyce oznaczałoby to, że największe firmy (zatrudniające powyżej 250 osób) musiałyby dostosować się do programu od 1 lipca 2019 roku, firmy zatrudniające powyżej 50 osób – od 1 stycznia 2020 roku, a firmy zatrudniające powyżej 20 osób – od 1 lipca 2020 roku. Najwięcej czasu zostanie najmniejszym podmiotom oraz jednostkom sektora finansowego. Na nich obowiązek spadnie dopiero od 1 stycznia 2021 roku.
Aktualny kształt projektu ustawy jest efektem konsultacji przedstawicieli związków zawodowych i pracodawców. Prace nad ustawą toczą się obecnie w komisji prawniczej, a po tym etapie projekt zostanie skierowany pod obrady Rady Ministrów. Chociaż od początku swojego istnienia projekt Pracowniczych Planów Kapitałowych budził kontrowersje, to zmiana systemu emerytalnego jest niezbędna. Z oceną zaproponowanych rozwiązań, warto jednak poczekać do ostatecznego projektu ustawy.